Door Janneke Schermers

Namens het bestuur van de Stichting Herdenkingsmonument Fort bij Rijnauwen heet ik u van harte welkom bij deze herdenking, een jubileum herdenking: we mogen herdenken dat we 80 jaar in vrijheid hebben mogen leven.   

Dit jaar is het nationale thema dan ook: ’80 jaar vrijheid’. De huidige ontwikkelingen in de wereld bepalen ons erbij hoe kwetsbaar die vrijheid is en hoe dankbaar we dus mogen zijn voor die lange periode van leven in vrijheid.

De bevrijding kwam in 1945 niet zomaar tot stand. Nederland werd bevrijd door inzet van militairen, maar zeker ook door het werk van de verzetsmensen, die daarvoor vaak de hoogste prijs betaalden: zij gaven hun leven. We zijn hier bijeen om de mannen te herdenken die hier op deze plaats hun leven lieten voor die vrijheid, gewone mannen wiens dood een spoor van verdriet achterliet vooral bij hun nabestaanden, een spoor dat nog steeds littekens tot gevolg heeft.

Ik wil dan ook beginnen met een speciaal welkom voor die nabestaanden. Wij vinden het heel bijzonder dat u hier nog steeds elk jaar in zo grote getalen aanwezig bent of van uw betrokkenheid kennis geeft door het laten leggen van bloemen bij de herdenkingsstenen.  

‘Vrijheid deel je met elkaar’, jong en oud. Zoals elk jaar is ook de jeugd vertegenwoordigd, waar we heel blij mee zijn. Jongeren helpen met het leggen van de kransen, zij leggen op verzoek bloemen voor hen die dat graag willen maar hier niet aanwezig kunnen zijn, ze delen rozen bij de ingang en leggen ook zelf die rozen bij de herdenkingsstenen. Het zijn scouts en leerlingen van de Cammingha-school.

‘Vrijheid deel je met elkaar’. Wij zijn dan ook verheugd dat er, zoals elk jaar, ook nu weer zichtbare betrokkenheid is vanuit de overheid bij deze herdenking voor hen die voor die vrijheid de hoogste prijs betaalden. Ik mag welkom heten:

De consul van de Belgische ambassade, dhr. Tim Hermans en zijn partner, mw. Valerie Chabert.
De afgevaardigde van de Provincie Utrecht, gedeputeerde de heer Van Schie.
Van de gemeente Bunnik, onze burgemeester dhr. Van Bennekom en zijn dochter.

‘Vrijheid deel je met elkaar’. Ik wil graag speciaal een aantal mensen bedanken die al dan niet in stilte hebben meegewerkt aan deze herdenking van hen die voor die vrijheid zijn gestorven.

Tijdens de stille tocht heeft u ook dit jaar weer kunnen genieten van het gezang van Multiple Voice en hoorde u bij binnenkomst op het fort het luiden van de klokken door het Utrechts Klokkenluidersgilde. Constantia begeleidt de plechtigheid ook dit jaar weer muzikaal en speelt de beide volksliederen. De gesproken woorden worden, zoals elk jaar, versterkt door Bruno Eventsupport.

Daarnaast wil ik mijn dank uitspreken voor de minder opvallende vrijwilligers, te weten die van de politie brandweer, EHBO en de scouts.

Zonder al deze vrijwilligers zouden wij niet op deze manier kunnen herdenken.

Dan geeft ik nu graag het woord aan de burgemeester van Bunnik, de heer Ruud van Bennekom.

Na zijn rede zal onze kinderburgemeester,  Floor Janse, een gedicht voordragen dat zij zelf heeft uitgekozen.

Door Ruud van Bennekom, burgemeester van Bunnik

Lieve mensen,

Wat fijn dat jullie ook dit jaar weer naar deze prachtige plek zijn gekomen. En dankjulliewel dat ik een paar woorden tot jullie mag richten. Die woorden gaan over durf en moed.

Met elkaar herdenken we de mensen die hier op het Fort, maar ook elders, hun leven hebben gegeven voor onze vrijheid.

Morgen vieren we onze vrijheid want dan is het 80 jaar geleden dat ons land weer vrij was van de bezetter. We leven in een vrij land. Waar het niet uitmaakt in welke god je gelooft, of je van mannen houdt of van vrouwen, waar je zelf je politieke voorkeur mag bepalen en die je vrij mag uiten.

Vrijheid, vrede en recht zijn zo belangrijk. En niet vanzelfsprekend. Dat realiseer ik me als ik de afschuwelijke berichten over bijvoorbeeld Oekraïne, Soedan en Gaza lees. Wat mensen daar meemaken is onmenselijk. Ik hoop vurig dat de politieke leiders in de wereld dat ook willen zien en de moed hebben om voor vrede te kiezen.

In ons gemeentehuis is een tentoonstelling over de oorlogsjaren in onze dorpen. Daar is ook aandacht voor de burgemeesters in oorlogstijd.

Een journalist die de expositie bezocht, vroeg me deze week wat ik had gedaan als ik in mei 1940 burgemeester was. Principieel vertrekken of kijken wat je voor de mensen kunt doen? Ik heb geantwoord dat ik daar nu – in 2025 – niet over kan oordelen. Ik weet niet welke moed ik zou hebben gehad.

Op de plek waar we nu staan zijn 52 verzetsmensen vermoord. Zij hadden wel de moed en zijn dapper in verzet tegen de bezetter gegaan. Zij kozen ervoor om voor ons aller vrijheid te strijden. Dat verdient ons diepste respect en daarom is het belangrijk dat we hun verhalen blijven vertellen.

Op een van de stenen staat de naam van Christian Corneille Dutilh. Oftewel Kees, geboren in Rotterdam, waar hij in mei 1940 het bombardement heeft meegemaakt. Al voor de oorlog zag hij de gevaren van het oprukkende nationaal socialisme. Maar de verwoeste stad heeft bij hem de haat aangewakkerd, zo lees ik in het boek “Wachter op de morgen” en hem later doen besluiten om met anderen een spionagenetwerk te starten. Deze “Groep Kees” wist allerlei belangrijke informatie over de Duitse bezetter naar Engeland over te brengen. Dutilh was op zoek naar een radiozender om sneller de inlichtingen door te kunnen sturen. Daarbij werd hij verraden en op 10 maart 1943 gevangen gezet. Op 24 februari 1944 is Kees Dutilh op deze plek ter dood gebracht.

Vanavond herdenken wij de 52 dappere verzetsmensen uit Nederland en België die op deze plek tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn geëxecuteerd. U zult hun namen zo horen. Daarna staan we twee minuten stil om ons respect aan hen te tonen en om alle mannen en vrouwen te gedenken die in de oorlogsjaren zijn omgekomen.

Opdat wij nooit vergeten! Dank u wel.

Dan wil ik graag Floor Janse vragen om naar voren te komen. Floor is onze kinderburgemeester. Zij zal een gedicht voordragen dat ze zelf heeft uitgekozen. Het gedicht is geschreven door Lieve Metzlar en heet Durf te durven.

Door Adriënne Vroege

Durf te durven. Durf te praten. Voor hen die de stem niet hadden.

Stille helden waren. Durf te geloven in vrijheid en samen.

Durf te hopen voor hen die de hoop nooit opgaven. Voor de toekomst.

Durf jij 2 minuten stil te zijn? Dan durf ik te luisteren.

Gedicht van Lieve Metzlar, voorgedragen door kinderburgemeester Floor Janse.

Foto’s: Geerke Vermeulen

Toets c om ondertiteling in- of uit te schakelen

Toets c om ondertiteling in- of uit te schakelen

Door Janneke Schermers

Goedenavond dames en heren. Namens het bestuur van de Stichting Herdenkingsmonument Fort bij Rijnauwen heet ik u van harte welkom bij deze herdenking. Het thema dat het Nationaal Comité de herdenkingen van dit jaar heeft meegegeven is ‘Vrijheid vertelt: opmaat naar 80 jaar vrijheid’. Met dit thema vraagt het Nationaal Comité in het jaar dat de lustrumviering van 80 jaar vrijheid in september van start gaat, aandacht voor de littekens die de Tweede Wereldoorlog achterliet en die nog steeds zichtbaar zijn. Heel direct in families die dierbaren hebben verloren, waarvan er hier velen aanwezig zijn. Ik wil dan ook beginnen met de nabestaanden welkom te heten van de mannen die hier op het fort hun leven gaven voor onze vrijheid.

Het is belangrijk dat ook zij die geen directe littekens dragen, zich bewust worden van de offers die voor onze vrijheid werden gegeven. Ik denk dan vooral aan de kinderen en jongeren die ervoor moeten zorgen dat wij inderdaad niet vergeten. Ook voor hen een heel hartelijk welkom.

De aanwezigheid van vertegenwoordigers van verschillende overheidsorganen laat zien dat ook zij waarde hechten aan het levend houden van het herdenken. Wij zijn dan ook heel verheugd met de komst van mevrouw  Caroline  Pailhe, 1e secretaris van de Belgische Ambassade, die hier aanwezig is namens het Koninkrijk België.

Ook de komst van de heer Huib van Essen, loco commissaris van de Koning en mevrouw Karin Alberts, namens de Provincie Utrecht is heel belangrijk. Het laat hun betrokkenheid zien. Welkom.

Voor de gemeente Bunnik zijn burgemeester Ruud van Bennekom en zijn vrouw aanwezig en kinderburgemeester Adriënne Vroege. Ook voor hen een hartelijk welkom.

Voor ik het woord geef aan de burgemeester voor zijn herdenkingsrede wil ik graag de vele vrijwilligers bedanken die deze herdenking op deze manier mogelijk maken. Als u mee heeft gelopen met de stille tocht, heeft u het gezang gehoord van Multiple Voice en hoorde u bij het binnenkomen op het fort het luiden van de klokken door luiders van het Utrechts Klokkenluidersgilde. Constantia begeleidt de herdenking ook nu weer muzikaal en speelt de beide volksliederen. Heel veel dank voor alle genoemde vrijwilligers.

Alle genoemde activiteiten vallen in het oog, maar ik wil tot slot ook mijn dank uitspreken voor de activiteiten van de stille vrijwilligers van de politie, de brandweer, de EHBO en de scouts. Vanaf deze keer zal ik ook steeds één van onze structurele sponsors bedankten. Dit keer is dat Hendré Allround. Zonder al deze mensen zou het herdenken op deze manier niet mogelijk zijn.

Graag geef ik nu het woord aan onze burgemeester, de heer Ruud van Bennekom voor het uitspreken van zijn herdenkingsrede. Na die rede zal de kinderburgemeester het gedicht ‘Hoe zou het zijn?’ voordragen.   

Door Ruud van Bennekom, burgemeester van Bunnik

Geachte dames en heren, beste jongens en meisjes,

Hoe mooi is het dat iedereen ook nu weer naar deze plek is gekomen. Als je hier achter het spreekgestoelte staat, dan zie je pas met hoe velen we vanavond bij deze herdenking zijn. Ik zie dat elk jaar en elk jaar doet me dat veel. Herdenken doe je immers samen. We verbinden ons met elkaar in onze afschuw over de verschrikkingen die oorlogen betekenen.

Vrijheid vertelt: opmaat naar 80 jaar vrijheid; dat is het jaarthema van het 4 en 5 mei comité. Maar we zien ook dat Oorlog vertelt. Vertelt met een T. Want de realiteit is dat oorlog geen verleden tijd is. Oekraïne, Soedan en het Midden-Oosten zijn nu de plaatsen waar gewone mensen de onmenselijke ontberingen van oorlog meemaken. Heeft de wereld dan nooit geleerd van het verleden? Dat is een bittere constatering als we kijken naar deze oorlogsgebieden en ook elders waar vrijheid, recht en democratie ontbreken.

Om wel te kunnen leren, vertellen we de verhalen van de oorlog. We blijven de verhalen delen en doorgeven aan volgende generaties. Zo tonen we ons respect aan de mensen die de moed hadden om in verzet tegen de bezetter te gaan daarvoor de zwaarste tol hebben moeten betalen.

Juist daarom ga ik elk jaar op zoek het verhaal achter een van de namen die hier op de gedenkstenen staan. Dit jaar is het 80 jaar geleden dat de oorlog in België eindigde en daarom zocht ik naar een van de Belgische verzetsmannen, die hier geëxecuteerd zijn.

Op een van de stenen staat de naam van Jules Goffin. Goffin was huisarts in het Belgische ’s Gravenvoeren. Direct na de inval van de Duitsers bracht hij zijn gezin naar veilig Frankrijk en ging hij terug naar het bezette België. Dat moet een ongelooflijk zware beslissing zijn geweest, want in de Eerste Wereldoorlog was Goffin ook al ter dood veroordeeld vanwege zijn verzetswerk. Dat werd destijds omgezet in deportatie naar Silezië, maar de wapenstilstand van 1918 kwam voor Goffin net op tijd.

In de Tweede Wereldoorlog zette huisarts Goffin zich in het Belgisch-Nederlandse grensgebied in voor het medisch verzorgen en helpen van vluchtelingen, ontsnapte krijgsgevangenen en gewonde Engelse piloten. Daarnaast was hij een van de mensen in een omgangrijk spionagenetwerk.

Op 15 oktober 1942 werd Jules Goffin met andere Belgische en Nederlandse verzetsmensen gearresteerd. Daarna volgde bijna een jaar vol ontberingen en martelingen en op 13 augustus na een schijnproces in de Gansstraat in Utrecht de ter dood veroordeling. Op 9 oktober 1943 werd Jules Goffin, hier op het fort, gedood.

De 52 namen op de gedenkstenen zijn van verzetsmensen die net als Jules Goffin zijn vermoord vanwege hun verzet tegen de oorlog en bezetting en hun strijd vóór de vrede en vrijheid. Vanavond gedenken wij in het bijzonder de dappere mensen uit Nederland en België die op deze plek tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn geëxecuteerd. U hoort straks hun namen.

Daarna staan we twee minuten stil om ons respect aan hen te tonen en om alle mannen en vrouwen te herdenken die in de oorlogsjaren zijn omgekomen.

Opdat wij nooit vergeten!

En dan wil ik nu Adriënne Vroege vragen om hier te komen. Adriënne is onze kinderburgemeester. Zij zal een gedicht voordragen dat ze zelf heeft gekozen. Het gedicht heet Vrijheid en is geschreven door Irma Moekestorm.

Door Adriënne Vroege

Hoe zou het zijn
als ieder momen
je angst zou bezorgen?
Angst voor de avond,
Angst voor de morgen?

Hoe zou het zijn
als er op elke hoek
gevaar zou dreigen?
Angst om te praten,
angst om te zwijgen? 

Hoe zou het zijn
als je je nergens
veilig zou wanen?
Angst om te lachen,
angst voor je tranen?

Hoe zou het zijn:
angst voor de dood,
angst voor het front?
Hoe zou het zijn als
vrijheid niet bestond?

Gedicht van Irma Moekestorm

Foto’s: Anneke Doeven